[Advaita-l] Many etymologies for the word 'Rudra' - Sayana Bhashyam for Rg Veda 1.114.1

[V Subrahmanian]

https://sa.wikisource.org/s/133p

In the Rg Veda Sukta 1.114.1 there is a set of passages intended for use in
a yaga meant for Rudra:
इमा रुद्राय तवसे कपर्दिने क्षयद्वीराय प्र भरामहे मतीः ।
यथा शमसद्द्विपदे चतुष्पदे विश्वं पुष्टं ग्रामे अस्मिन्ननातुरम् ॥१॥
मृळा नो रुद्रोत नो मयस्कृधि क्षयद्वीराय नमसा विधेम ते ।
यच्छं च योश्च मनुरायेजे पिता तदश्याम तव रुद्र प्रणीतिषु ॥२॥
अश्याम ते सुमतिं देवयज्यया क्षयद्वीरस्य तव रुद्र मीढ्वः ।
सुम्नायन्निद्विशो अस्माकमा चरारिष्टवीरा जुहवाम ते हविः ॥३॥
Etc.

Sayanacharya says at the beginning, introducing the sukta that this mantra
is used in yaga-s addressed to Rudra, during upasthanam, citing the
Ashvalayana Grihya Sutra.

*सायणभाष्यम्*
‘इमा रुद्राय' इति एकादशर्चं नवमं सूक्तं कुत्सस्यार्षम्। दशम्येकादश्यौ
त्रिष्टुभौ । शिष्टा नव जगत्यः । रुद्रो देवता । तथा चानुक्रान्तम् -' इमा
एकादश रौद्रं द्वित्रिष्टुबन्तम् ' इति ॥ शूलगवादिषु रुद्रदेवत्येषु
कर्मस्वनेन सूक्तेन दिगुपस्थेया। तथा च सूत्रितं - कद्रुद्रायेमा रुद्राया ते
पितरिमा रुद्राय स्थिरधन्वने गिर इति सर्वरुद्रयज्ञेषु दिशामुपस्थानम् ' *(
आश्व. गृ. ४. ९. २१ ) इति ॥*
In the bhashyam to the sukta Sayanacharya gives a few etymologies for the
term 'Rudra':
रुद्राय । रोदयति सर्वमन्तकाले इति रुद्रः ।
He makes everyone weep at the end of their lives.

यद्वा । रुत् संसारख्यं दुःखम् । तत् द्रावयति अपगमयति विनाशयतीति रुद्रः ।
He drives away/annihilates the misery, Rut, of samsara

यद्वा । रुतः शब्दरूपाः उपनिषदः । ताभिर्द्रूयते गम्यते प्रतिपाद्यते इति
रुद्रः ।
The Upanishads are of the nature of words: Rut. Rudra is known through the
Upanishads Rudra.

 यद्वा । रुत् शब्दात्मिका वाणी तत्प्रतिपाद्या आत्मविद्या वा । तामुपासकेभ्यो
राति ददातीति रुद्रः ।

Rut is sound that establishes Atmavidya. He who vouchsafes that to upasakas
is Rudra.

यद्वा । रुणद्धि आवृणोति इति रुत् अन्धकारादि । तत् दृणाति विदारयतीति रुद्रः
।

That which envelops, like darkness, is Rut. He who destroys it is Rudra.

यद्वा । कदाचित् देवासुरसंग्रामे अग्न्यात्मको रुद्रो देवैर्निक्षिप्तं
धनमपहृत्य निरगात् । असुरान् जित्वा देवा एनमन्विष्य दृष्ट्वा धनमपाहरन्।
तदानीमरुदत् । तस्मात् रुद्र इत्याख्यायते। तथा च तैत्तिरीयकं--
सोऽरोदीद्यदरोदीत्तद्रुद्रस्य रुद्रत्वम् ' ( तै. सं. १. ५. १. १) इति ।

On the basis of the Taittiriya Samhita 1.5.1.1 'He wept ..and hence Rudra.'
A story is recalled here: During a battle of Devas and Asuras Rudra in the
form of Agni took away the wealth kept in safe custody by Devas. The Devas,
after vanquishing the Asuras, found out Rudra and seized the wealth. Then
Rudra wept.

Om Tat Sat