[Advaita-l] Vikalpa, Savikalpa, and Nirvikalpa

[V Subrahmanian]

Here are some references that were not presented before in this thread:

1. The Brahmasutra and bhashya:

*अपि च संराधने प्रत्यक्षानुमानाभ्याम्  । ब्रह्मसूत्र ३,२.२४  ।*



अपि चैनमात्मानं निरस्तसमस्तप्रपञ्चमव्यक्तं संराधनकाले पश्यन्ति योगिनः
। *संराधनं
च भक्ति**ध्यान**प्रणिधानाद्यनुष्ठानम्  । *कथं पुनरवगम्यते संराधनकाले
पश्यन्तीति   । प्रत्यक्षानुमानाभ्यां श्रुतिस्मृतिभ्यामित्यर्थः   ।

तथाहि श्रुतिः 'पराञ्चि खानि व्यतृणत्स्वयं भूतस्मात्पराङ्पश्यति नान्तरात्मन्
। कश्चिचिद्धीरः प्रत्यगात्मानमैक्ष*दावृत्तचक्षु**र*मृतत्वमिच्छन्' (क. ४.१)
इति   । 'ज्ञानप्रसादेन विशुद्धसत्त्वस्ततस्तु तं पश्यते निष्कलं *ध्यायमानः*'
(मु. ३.१.८) इति चैवमाद्या । स्मृतिरपि 'यं विनिद्रा जितश्वासाः संतुष्टाः
संयतेन्द्रियाः । ज्योतिः पश्यन्ति *युञ्जानास्तस्मै योगात्मने नमः*  । ।

*योगिनस्तं प्रपश्यन्ति *भगवन्तं सनातनम्ऽ इति चैवमाद्या    । । २४  । ।


In the Bh.Gita verse *ध्यानेनात्मनि* पश्यन्ति केचिदात्मानमात्मना । अन्ये
साङ्ख्येन योगेन कर्मयोगेन चापरे ॥13. 24 ॥ in the bhashyam we have for the
second half of the verse (the first half bhashyam we already saw):


अन्ये सांख्येन योगेन, सांख्यं नाम 'इमे सत्त्वरजस्तमांसि गुणाः मया दृश्या
अहं तेभ्योऽन्यः तद्व्यापारसाक्षिभूतः नित्यः गुणविलक्षणः आत्मा' इति चिन्तनम्
एषः सांख्यो योगः, तेन 'पश्यन्ति आत्मानमात्मना' इति वर्तते। कर्मयोगेन,
कर्मैव योगः, ईश्वरार्पणबुद्ध्या अनुष्ठीयमानं घटनरूपं योगार्थत्वात् योगः
उच्यते गुणतः; तेन सत्त्वशुद्धिज्ञानोत्पत्तिद्वारेण च अपरे।


Translation by Sw.Gambhirananda:


Anye, others; sankhyena yogena, through Sankhya-yoga: Sankhya means
thinking, 'These qualities, viz sattva, rajas and tamas, are objects of my
perception; I am the Self, distinct from them, a witness of their
functions, eternal and different from the qualities.' This Sankhya is Yoga.
By Sankhya is meant that knowledge which arises from the foregoing
reflection. This knowledge is itself called Yoga (concentration of mind)
inasmuch as it is similar to Yoga in leading to the realization of the
Self. Through that they realize the Self with the help of the internal
organ. This is how it is to be construed.And anye, others; karma-yogena,
through Karma-yoga-action itself being the Yoga: Action performed with the
idea of dedication to God is figuratively called Yoga since it leads to
Yoga. (others realize) with the help of that (action), through purification
of the mind and rise of Knowledge.[ The best among the yogis are competent
for meditation (dhyana); the modiocre for reflection (Sankhya); and the
lowest for Karma-yoga.]


The Anandagiri gloss for this bhashya says: केचित्
(*ध्यानेनात्मनि*पश्यन्ति केचित् इत्यत्र)इति उत्तमाधिकारिणो गृह्यन्ते ।
मध्यमाधिकारिणो निर्दिशति - अन्य इति ।
सांख्यशब्दितं ज्ञानं किन्नाम इत्यक्ते विचारजन्यं ज्ञानं तदेव ज्ञानं हेतुतया
योगतुल्यत्वाद्योगशब्दितमित्याह - सांख्यमिति । ....चित्तैकाग्र्यं
योगस्तादर्थ्यं कर्मणः शुद्दिहेतोरस्ति तेन गौण्या योगशब्दितं कर्म इत्याह -
गुणत इति ।

The nIlakanThI vyAkhyA says:  अन्ये त्वकृतकर्माणाः सांख्येन योगेन
विचारात्मकेन योगेन ध्यानद्वारा पश्यन्ति । अन्ये पुनः कर्मयोगेनैव ,,सांख्या *
ध्यानद्वारा पश्यन्ति इति साधनत्रयस्य समुच्चयो न तु विकल्पः ।*

The madhusUdanI says:  ध्यानेन ...निदिध्यासनशब्दितेन....साक्षात्कुर्वन्ति
..केचिदुत्तमा योगिनः । मध्यमानामात्मज्ञानसाधनमाह अन्ये मध्यमाः सांख्येन
योगेन ...गुणत्रयपरिणामा अनात्मानः सर्वे मिथ्याभूताः तत्साक्षिभूतो नित्यो
विभुर्निर्विकारः सत्यः आत्माअहमित्येवं वेदान्तवाक्यविचारजन्येन चिन्तनेन
पश्यन्ति..*ध्यानेन उत्पत्तिद्वारेण इत्यर्थः* ।

The 'bhaaShyotkarShadIpikA' of dhanapati sUri too follows exactly the above
commentary.

What is to be noted here is:  All commentators agree that those who realize
the Self through dhyAna are the foremost aspirants.  The sAnkhya yogins who
peform the vedanta vichara are middling aspirants and they too realize the
self finally through dhyAna only.  The lowly types, karma yogins, too,
follow the above route and attain realization through dhyAna only.  Thus
all the aspirants get the realization finally through the method of
dhyAna.  In other words all these Acharyas opine that the sAkShAtkAra takes
place in the dhyAna mode only.

regards
subrahmanian.v